Tương lai của Cardano DeFi với Mô hình eUTxO
Tại sao Cardano không giống bất kỳ blockchain nào khác? Mô hình Sổ cái UTXO "mở rộng" của họ hoạt động như thế nào? Các dự án Defi trên Cardano sẽ vận hành ra sao với mô hình eUTXO?
Ngày 12 tháng 09 năm 2022
Với hầu hết mọi người, một số thuật ngữ trong lĩnh vực blockchain là khá mới mẻ. Nhiều thuật ngữ trở nên khá khó tiếp cận vì nó đòi hỏi sự hiểu biết chuyên môn nhất định. Mặc dù đã có nhiều bài viết để nói về các mô hình Sổ cái của blockchain, nhưng chúng tôi vẫn thường xuyên nhận được các câu hỏi về vấn đề này.
Vì vậy, trong bài viết này, chúng tôi cung cấp thêm các thông tin và những góc nhìn khác về các mô hình sổ cái. Bài viết sẽ tập trung giải quyết các thắc mắc về các vấn đề:
- Mô hình sổ cái UTxO hoặc eUTxO là gì?
- Cách UTxO phát triển trên nền tảng blockchain?
- Tại sao Cardano lại chọn mô hình này và tại sao UTXO lại là mô hình sổ cái tốt nhất?
- Tầm quan trọng của mô hình này đối với các ứng dụng Defi của Cardano
Bây giờ thì chúng ta sẽ bắt đầu
eUTxO là mô hình sổ cái mở rộng của UTxO được Cardano sử dụng
Theo triết lý của mình, Cardano kiên quyết hướng tới đổi mới và nhằm mục đích xóa bỏ càng nhiều rào cản về công nghệ càng tốt cho các dự án dựa trên blockchain. eUTxO là một ví dụ hoàn hảo cho những gì mà Cardano đang cố gắng theo đuổi. eUTxO nó hứa hẹn giải quyết các vấn đề nền tảng cơ bản mà hai Crypto lớn nhất hiện nay là Bitcoin và Ethereum đang gặp phải.
UTxO: Đầu ra giao dịch chưa sử dụng (Unspending Transaction Output)
Mô hình UTxO làm nền tảng cho một số blockchain trong thế giới Crypto, chẳng hạn như Bitcoin, Litecoin, Dogecoin và Cardano. UTxO đơn giản vì nó mạnh mẽ. Với UTxO, số tiền trong ví của người dùng là tổng số các giao dịch đã nhận (đầu vào) và chi tiêu (đầu ra) chứ không phải là một "số tiền" đơn giản được viết vào trong một tệp dữ liệu.
Do đó, đầu ra chưa sử dụng là kết quả của một giao dịch mà người dùng nhận được và có thể chi tiêu trong tương lai, do đó nó có tên là "chưa sử dụng". Đây là một trong những điểm khác biệt chính với Ethereum. Ethereum là loại blockchain dựa trên mô hình số cái "tài khoản". Nó giống như mô hình sổ cái các tài khoản mà các ngân hàng truyền thống thường dùng.
Để hiểu rõ hơn, chúng ta liên tưởng UTxO giống như một chiếc ví cổ điển có chưa tiền mặt. Ví dụ, nếu Alice có 127 đô la trong ví, cô ấy sẽ có một số tờ tiền với nhiều mệnh giá khác nhau. Bởi vì, không có tờ tiền nào có mệnh giá là 127 đô la.
Mỗi tờ tiền này (tương đương như một "token") có thể được hiểu như là một giao dịch "chưa được chi tiêu". Tổng tất cả các tờ tièn trong ví của cô ấy là tổng số tiền mà Alice có. Nếu cô ấy mua một chiếc sundae với giá 8 đô la, cô ấy có thể sẽ phải đưa cho người bán một tờ 10 đô la và người bán sẽ trả lại cho cô ấy một tờ tiền khác 2 đô la.
Mô hình UTxO hoạt động chính xác theo cách tương tự như việc tiêu tiền mặt trong ví dụ trên. Mô hình UTxO rất phù hợp với Bitcoin có mục đích sử dụng duy nhất là trao đổi giá trị.
Sự khác biệt về sổ cái giữa Ethereum và Cardano
Mô hình sổ cái của Ethereum về cơ bản là khác biệt hoàn toàn. Trên mạng Ethereum, không có tiền xu hay tiền giấy. Nói chính xác hơn thì ví Ethereum của Alice giống một tài khoản ngân hàng. Trong ví này sẽ có số dư Ethereum mà Alive sở hữu được ghi lại. Khi một giao dịch chi tiêu phát sinh, tài khoản sẽ bị trừ đi một phần của số tiền này và thêm nó vào ví của người nhận. Điều này có nghĩa là để một giao dịch diễn ra trong Blockchain Ethereum, một tập hợp các diễn giải được thực hiện. Một cách dân dã, nó trông giống như thế này:
"Lấy 0,4 ETH ở địa chỉ 0x9krUh… và thêm vào địa chỉ 0xfGFje ..."
Vì lý do này, trước khi giao dịch có thể được xác nhận, phải thực hiện kiểm tra trên blockchain để tránh hiện tượng chi tiêu gấp đôi hoặc chi tiêu nhiều hơn số dư. Điều đó có thể dẫn đến việc tạo token ngoài luồng, thêm Ethereum vào ví này mà không cần rút ra ở ví khác. Phí gas để kiểm tra và thực hiện giao dịch có thể tương đối cao trên Blockchain Ethereum. Mọi giao dịch trên Ethereum đều phải được kiểm tra tổng thể (global) trước khi thực hiện giao dịch và phải trả phí kiểm tra này. Vì vậy, ngay cả những giao dịch không được thực hiện thành công, người dùng có thể vẫn phải trả phí.
So với mô hình sổ cái tài khoản, UTxO có lợi thế hơn. Vì người dùng có thể tự kiểm tra các giao dịch của mình có hợp lệ hay không trước khi yêu cầu hệ thống xác thực. Mọi giao dịch đầu vào luôn cân bằng với đầu ra một cách có hệ thống, nên không cần phải tiến hành bất kỳ kiểm tra tổng thể nào. Vì vậy, phí giao được giảm xuống.
Tuy nhiên, có một lợi thế đối với mô hình số dư tài khoản của Ethereum: Vì nó được cấu tạo nguyên bản từ các tập lệnh (script), nên nó cho phép tạo và sử dụng các hợp đồng thông minh. Không giống như Bitcoin, chỉ là một loại Crypto, Ethereum là một nền tảng phi tập trung thực thi các hợp đồng thông minh.
Các hợp đồng này chạy trên "máy ảo Ethereum", một mạng điện toán phân tán bao gồm tất cả các thiết bị chạy các node Ethereum. Chúng được gọi là hợp đồng thông minh vì chúng có thể được thực thi khi đáp ứng các điều kiện nhất định. Ví dụ: một hệ thống phát trực tuyến nhạc trực tuyến dựa trên blockchain có thể chứa các hợp đồng thông minh sẽ cấp quyền truy cập vào nội dung âm nhạc sau khi một số tiền nhất định được thanh toán.
Tính linh hoạt vốn có trong mô hình Ethereum này khác với UTxO của Bitcoin. Đó là lý do tại sao Cardano giới thiệu eUTxO. Mô hình eUTxO sự kết hợp tuyệt vời giữa tính đơn giản và hiệu quả của UTxO với các khả năng thực dụng của mô hình số dư tài khoản.
eUTxO: Đầu ra giao dịch chưa sử dụng mở rộng
Trong eUTxO, "e" là viết tắt của "extended" (mở rộng). Mô hình eUTxO dựa trên UTxO và tích hợp thêm khả năng thực thi các hợp đồng thông minh và do đó có thể tạo ra các ứng dụng phi tập trung (Dapps). Nhờ có Cardano, việc lưu trữ dữ liệu trên blockchain, không chỉ còn đơn giản là số dư của token nữa.
Cụ thể, eUTxO cho phép thêm các điều kiện để kích hoạt giao dịch, giống như mô hình số dư tài khoản Ethereum trong khi vẫn cho phép giữ được các lợi ích của UTxO. Với eUtxO, khi một node thực hiện một giao dịch, nó sẽ xác định xem giao dịch đó có được phép sử dụng một đầu ra nhất định làm đầu vào hay không. Giao dịch sẽ tìm kiếm tập lệnh (nếu có) được đính kèm bởi địa chỉ đầu ra và thực thi tập lệnh nếu các điều kiện được đáp ứng.
"Vấn đề xử lý Đồng thời" đối với Cardano là gì?
Với sự xuất hiện của các hợp đồng thông minh trên Cardano, "vấn đề xử lý đồng thời" (concurrency) đã được giải quyết. Điều này là do cấu trúc của Blockchain Cardano khác với cấu trúc của Ethereum. Để minh họa cho vấn đề, Dự án SundaeSwap cung cấp cho chúng ta một phép ẩn dụ thú vị:
Hãy xem tình huống về các đầu bếp trong nhà hàng. Một đầu bếp có tay nghề cao có thể làm nhiều món cùng một lúc, chuyển từ món này sang món khác vào đúng thời điểm. Như vậy, đầu bếp này đang làm việc đồng thời. Các đầu bếp khác cũng có thể làm việc cùng lúc với nhiều các món ăn khác nhau tại vị trí của họ. Như vậy các đầu bếp đang làm việc song song với nhau. Trong một nhà bếp được điều hành tốt, nhiều đầu bếp có thể làm việc trên nhiều món ăn tại tại cùng một thời điểm. Tất cả họ vừa làm việc đồng thời và vừa làm việc song song. Đột nhiên, họ có thể cùng muốn sử dụng công dụ dùng chung. Và khi đó thì họ ở trong một tình huống xung đột.
Điều này có phần đúng với Cardano, bởi vì mô hình eUTxO có thể bị xung đột khi nhiều hợp đồng thông mình muốn sử dụng cùng một UTxO tại một thời điểm. Và chắc chắn chỉ một trong số đó có thể truy cập thành công, hợp đồng thông minh còn lại sẽ phải chờ. Tuy nhiên, điều này hoàn toàn không gây tắc ngẽn cho Cardano. Những vấn đề này có thể dễ dàng vượt qua vì một ví có thể có nhiều UTxO và các hợp đồng thông minh có thể chọn các UTxO khác nhau trong cùng một ví. Như vậy, Cardano có thể thực hiện song song tốt hơn so với đối thủ cạnh tranh. Nhưng Cardano cũng có thể thực hiện đồng thời.
Dự án SundaeSwap cũng nhắc nhở chúng ta rằng, cần có một sự thay đổi tư duy khi chuyển từ Ethereum sang Cardano. Với Cardano, bạn sử dụng hợp đồng thông minh để làm cho nó thực hiện điều gì đó, bạn khóa các kết quả đầu ra bằng một hợp đồng, xác định thời điểm chúng có thể được chi tiêu sau đó. Bạn phải suy nghĩ về các ứng dụng theo một cách khác và không nhất thiết phải áp dụng các nguyên tắc chi phối tổng thể (global) như của Ethereum.
Hoạt động kỹ thuật của UTxOs trên Cardano Blockchain
Blockchain chứa và lưu trữ các UTxO được tạo trong mỗi giao dịch. Khi UTxO được sử dụng, một (hoặc nhiều) UTxO mới sẽ được tạo. Các UTxO mới được tạo và gửi đến (các) ví thích hợp. Để minh họa điều này, chúng ta hãy xem xét một giao dịch sau đây.
Trong một giao dịch, trường "Từ" (gửi) có hai UTxO là đầu vào. Điều này dẫn đến hai địa chỉ đầu ra. Một trong các địa chỉ đầu ra là địa chỉ của người nhận và địa chỉ kia là "địa chỉ trao đổi", nơi số ADA còn dư lại từ các địa chỉ đầu vào sẽ quay trở lại ví của người gửi.
Khi tạo một hoặc nhiều UTxO, nguyên tắc bắt buộc là đầu vào và đầu ra phải bằng nhau. Điều này ngăn chặn một vấn đề khác nảy sinh là "Chi tiêu kép". Vì vậy, "Chi tiêu kép" đơn giản là không thể xảy ra trong một blockchain dựa trên mô hình UTxO.
Và vì toàn bộ lịch sử giao dịch luôn được lưu giữ, nên bất cứ lúc nào cũng có thể quay ngược thời gian và kiểm tra lịch sử của ví từ đầu bằng cách phân tích tất cả các UTxO. Khi tổng đầu vào và đầu ra không khớp, lỗi UTxO sẽ xuất hiện và không thể hoàn tất giao dịch.
Việc quản lý các eUTxO khác nhau của Cardano Defi
Blockchain Cardano được kỳ vọng sẽ trở thành một nhân tố quan trọng trong sự phát triển của Dapps và các hợp đồng thông minh. Được phát triển bởi một nhóm mạnh mẽ không chỉ bao gồm các nhà phát triển mà còn các nhà khoa học và kỹ sư từ khắp nơi trên thế giới, một số người nói rằng Cardano có thể vượt qua Ethereum, nhờ vào hiệu quả tăng lên của nó.
Điều gì làm cho Cardano trở nên đặc biệt?
Cardano bằng cách nào đó tập hợp những điều tốt nhất của cả hai thế giới giữa Bitcoin và Ethereum. Nó đã sử dụng mô hình UTxO của Bitcoin đồng thời bổ sung khả năng tạo và sử dụng các hợp đồng thông minh và do đó phát triển các khả năng vô hạn xung quanh blockchain của nó.
Khi làm như vậy, nó giải quyết được cả vấn đề liên quan đến "độ bảo thủ" của mô hình UTxO của Bitcoin, vốn chỉ cho phép gửi/nhận các token và vấn đề liên quan đến mô hình sổ cái của Ethereum, vốn đòi hỏi phí gas cao. Ngoài ra, Cardano có một nền tảng hợp đồng thông minh tích hợp (Plutus) cũng như một ngôn ngữ lập trình gọi là Plutus Core để phát triển các ứng dụng.
Sự tích hợp của Hydra sẽ giúp Cardano "bùng nổ"
Tất nhiên, Cardano có thể mở rộng và việc triển khai hiện tại của Hydra sẽ làm cho nó thậm chí còn tốt hơn. Hiện tại, Cardano có khả năng đạt 1000 TPS (giao dịch mỗi giây). Việc triển khai Hydra, một giải pháp mở rộng quy mô lớp hai, sẽ cho phép xử lý nhanh các khoản thanh toán ngoài chuỗi và các hợp đồng thông minh.
Nói một cách cụ thể, mỗi pool có thể tạo ra một đầu Hydra mới. Do đó, việc thêm nhiều pool hơn sẽ tăng khả năng mở rộng vì mỗi đầu Hydra có thể xử lý 1000 TPS. Với 1000 nhóm, Cardano có thể dễ dàng xử lý một triệu giao dịch mỗi giây, làm cho nó cực kỳ nhanh chóng.
Token gốc của Cardano
Một điểm khác biệt chính giữa Cardano và Ethereum là các token gốc. Trong trường hợp Ethereum yêu cầu mã tùy chỉnh cho các token do người dùng xác định để được chuỗi hỗ trợ. Bạn phải sử dụng hợp đồng thông minh thì mới có thể tạo ra token trên nền tảng Ethereum. Trong khi đó, Cardano hỗ trợ việc tạo token theo cách "nguyên bản" giống như token gốc ADA. Điều này một mặt dẫn đến các giao dịch ít tốn kém hơn và hạn chế sai sót của con người có thể dẫn đến thiệt hại tài chính.
Token gốc hoạt động như một hệ thống kế toán được xác định trong sổ cái và cho phép các giao dịch token (theo dõi, gửi và nhận) mà không cần lập trình bổ sung. Nói tóm lại, các token gốc loại bỏ lớp phức tạp tốn kém không cần thiết và tính kém hiệu quả vốn có trong chuỗi Ethereum. Điều này giúp việc tạo các dự án xung quanh hệ sinh thái Cardano trở nên dễ dàng hơn.
Hàng nghìn tài sản đã dựa trên Cardano Bằng chứng về chất lượng của hệ sinh thái của nó, đã có gần 5.000 tài sản lướt trên Blockchain Cardano. Bạn có thể dễ dàng tìm thấy chúng ở đây tại danh sách token cardano.
Blog này có tham khảo bài viết tại đây.
Đọc thêm các bài viết liên quan tại thẻ Tags bên dưới