Cardano là một mạng Phi tập trung hay Phân tán?
Ngày 09 tháng 02 năm 2023
Các thuật ngữ Phi tập trung (decentralized) và Phân tán (distributed) trong lĩnh vực blockchain thường bị hiểu nhầm là giống nhau, nhưng hai thuật ngữ này đề cập đến các khía cạnh khác nhau của mạng lưới. Tuy nhiên, không cần thiết phải hiểu định nghĩa chính xác của các thuật ngữ này, mà là chi tiết về các đặc điểm của mạng blockchain. Như bạn sẽ thấy trong bài viết này
TÓM TẮT
- Thuật ngữ Phi tập trung (decentralized) nói đến việc kiểm soát mạng và không có cơ quan trung ương.
- Thuật ngữ Phân tán (distributed) chủ yếu đề cập đến sự phân bố địa lý của các node để cải thiện hiệu quả, tính khả dụng và độ tin cậy.
- Các node trong mạng blockchain không ngang nhau. Một số node có nhiều quyền quyết định hơn.
- Ngay cả khi sự đồng thuận của mạng được Phân tán trên nhiều node, mạng vẫn có thể có xu hướng tập trung quyền lực thông qua kiểm soát tài nguyên.
- Rất khó để đạt được mức độ Phi tập trung cao ở cấp độ Quản lý dự án hoặc thay đổi mã nguồn.
Hãy xem xét các định nghĩa
Thuật ngữ "Phi tập trung" bắt nguồn từ lĩnh vực khoa học chính trị, kinh tế và xã hội học, nơi nó được sử dụng để mô tả các hệ thống và tổ chức không có cơ quan trung ương hoặc hệ thống cấp bậc. Khái niệm Phi tập trung lần đầu tiên được sử dụng trong các lĩnh vực này để mô tả các hệ thống chính trị, chẳng hạn như chế độ liên bang, nơi quyền lực được phân bổ giữa các cấp chính quyền khác nhau.
Trong lĩnh vực khoa học máy tính và công nghệ thông tin, thuật ngữ Phi tập trung sau đó đã được sử dụng để mô tả các mạng, hệ thống và ứng dụng thiếu điểm kiểm soát trung tâm hoặc cơ quan trung ương. Khái niệm này được áp dụng để phát triển mạng ngang hàng (P2P), trong đó dữ liệu và tài nguyên được chia sẻ trực tiếp giữa các node mà không cần qua trung gian.
Trong ngành công nghiệp blockchain, thuật ngữ "Phi tập trung" được sử dụng hơi thiếu chính xác. Thuật ngữ này ban đầu được sử dụng riêng để chỉ kiến trúc mạng, vì các khía cạnh khác của mạng không quan trọng bằng.
Các đặc điểm của một dự án blockchain không chỉ liên quan đến kiến trúc mạng. Cần phải nói về quản lý dự án, nhóm duy trì mã nguồn, quản trị, cũng như Phân tán tài nguyên được sử dụng để đạt được sự đồng thuận của mạng.
Một định nghĩa về mạng blockchain Phi tập trung có thể giống như thế này.
Mạng Phi tập trung là một kiến trúc mạng hoạt động mà không có cơ quan trung ương hoặc kiểm soát tập trung. Các giao dịch được chia sẻ, xử lý và xác minh bởi nhiều node trong mạng. Cơ chế đồng thuận được sử dụng trong mạng Phi tập trung được thiết kế để bảo mật, minh bạch và loại bỏ sự cần thiết của các bên trung gian. Bản chất Phi tập trung của mạng đảm bảo rằng không một thực thể đơn lẻ nào có toàn quyền kiểm soát mạng và mạng hoạt động một cách dân chủ và cởi mở.
Bây giờ chúng ta hãy xem định nghĩa chung của mạng Phân tán.
Mạng Phân tán là một kiến trúc mạng trải rộng trên một khu vực địa lý rộng và sử dụng nhiều node để xử lý và lưu trữ dữ liệu. Trong một mạng Phân tán, sức mạnh tính toán và lưu trữ dữ liệu được Phân tán giữa nhiều node, cho phép mạng hoạt động hiệu quả hơn và mang lại độ tin cậy và tính khả dụng cao hơn. Các node trong mạng Phân tán hợp tác để xác thực các giao dịch và thực hiện các tác vụ, đồng thời việc Phân tán sức mạnh tính toán giúp đảm bảo tính bảo mật và tính toàn vẹn của mạng. Các mạng Phân tán có thể hoạt động theo cách Phi tập trung, nghĩa là không có cơ quan trung ương nào kiểm soát mạng hoặc chúng có thể được kiểm soát tập trung với một cơ quan trung tâm chỉ đạo các hoạt động của các node trong mạng.
Bạn có nhận thấy sự khác biệt giữa các định nghĩa không? Thuật ngữ Phi tập trung nói nhiều hơn đến việc kiểm soát mạng và yêu cầu chính là không có cơ quan trung ương. Quyền ra quyết định phải được phân bổ cho nhiều chủ thể độc lập. Thuật ngữ Phân tán chủ yếu đề cập đến sự phân bố địa lý của các node để cải thiện hiệu quả, tính khả dụng và độ tin cậy. Một mạng Phân tán có thể vừa tập trung vừa Phi tập trung. Các node trong mạng Phân tán có thể có các mức độ quyền lực và ảnh hưởng khác nhau. Nghĩa là, có thể có 1000 node trong mạng, do đó đạt được độ bền, nhưng tất cả các node có thể được kiểm soát bởi một thực thể duy nhất (khi đó mạng là Phân tán nhưng không còn Phi tập trung nữa).
Trong bài viết của chúng tôi, chúng tôi đang nói về các mạng blockchain không được kiểm soát bởi cơ quan trung ương (Phi tập trung). Hãy mô tả Cardano.
Cardano là một mạng Phân tán trong đó tất cả các node đều có khả năng như nhau và không có cơ quan điều phối.
Chúng ta có thể thay thế "Phân tán" bằng "Phi tập trung" trong câu trên không? Có thể là được, nhưng chỉ khi chúng ta nói riêng về kiến trúc mạng. Tuy nhiên, như bạn sẽ thấy bên dưới, việc thay thế từ sẽ mang lại cho câu một ý nghĩa khác.
Tất cả chúng ta đều bình đẳng, nhưng một số người sẽ bình đẳng hơn
Đừng để các thuật ngữ kỹ thuật làm rối trí bạn quá nhiều. Mạng blockchain phải được Phân tán để đảm bảo tính mạnh mẽ (độ tin cậy, tính khả dụng) và Phi tập trung trong bối cảnh Phân tán quyền ra quyết định. Trong thực tế, điều này có nghĩa là cho phép bất kỳ ai tham gia (hoặc ngắt kết nối) mạng bất kỳ lúc nào và có được trạng thái giống như các node khác.
Nếu bạn nghĩ về câu cuối cùng trong bối cảnh biết cách thức hoạt động của sự đồng thuận của mạng PoS hoặc PoW, bạn sẽ thấy có điều gì đó không ổn. Nếu chúng ta đang nói hoàn toàn về khả năng của các node, thì chúng giống nhau. Tuy nhiên, không phải tất cả các node đều bình đẳng ngang nhau.
Tại một thời điểm, chỉ một (hoặc một vài) node trong mạng là nhà sản xuất khối (đóng block). Trong mạng Cardano, chúng được gọi là staking pool. staking pool về cơ bản là một node Cardano đã đăng ký để tạo khối. Bất kỳ ai chạy node của riêng họ đều có thể làm điều này. Tuy nhiên, một số pool có thể tạo ra nhiều khối hơn những pool khác nhiều lần. Như bạn có thể đoán, thứ đóng vai trò quan trọng trong việc Phân tán quyền lực trong mạng Cardano là các đồng tiền ADA và quá trình ủy thác chúng cho các pool.
Điều tương tự cũng áp dụng cho Bitcoin, trong đó việc vận hành một node không quá quan trọng mà phải có một công cụ khai thác ASIC cho phép bạn ủy quyền tỷ lệ hash cho nhóm Bitcoin đã chọn. Làm thế nào để các định nghĩa của chúng ta và sự đồng thuận của mạng liên quan đến nhau?
Đối với Cardano, cũng như đối với Bitcoin và nhiều blockchain khác, đúng là chúng bao gồm nhiều node do nhiều người vận hành một cách độc lập. Do đó, các mạng blockchain này được Phân tán. Các blockchain này cũng được Phi tập trung, vì không có cơ quan trung ương duy nhất nào có thể được coi là một "điểm trung tâm". Tuy nhiên, không phải tất cả đều bình đẳng như nhau. Sẽ chính xác hơn nếu nói rằng có một pool bao gồm nhiều thực thể độc lập có nhiều quyền quyết định hơn những thực thể khác. Giả sử có nhiều quyền ra quyết định hơn so với người điều hành node trung bình.
Nếu ai đó sở hữu một số lượng lớn tiền ADA (hoặc một kho lớn chứa đầy các công cụ khai thác ASIC), họ không cần chạy node của riêng mình và vẫn có vị trí mạnh hơn trong mạng ở cấp độ sản xuất khối so với người chỉ chạy node của họ (node riêng) và có thể có một lượng nhỏ tiền ADA mà họ đã ủy quyền cho staking pool.
Sự đồng thuận của mạng xảy ra trong mạng giữa các node. Rõ ràng, điều này liên quan đến kiến trúc mạng. Tuy nhiên, có thể giành được lượng kiểm soát đáng kể đối với mạng bằng cách sở hữu tài nguyên được sử dụng để đạt được sự đồng thuận của mạng. Thậm chí có thể nắm giữ một phần lớn quyền lực mà không cần phải chạy node của riêng bạn.
Trong trường hợp của Cardano, sẽ chính xác hơn nếu mô tả nó là một mạng Phân tán trong đó một số node nhất định có nhiều quyền lực và ảnh hưởng hơn các node khác, thay vì một mạng Phi tập trung trong đó tất cả các node có quyền lực và trách nhiệm như nhau. Để đạt được sự đồng thuận của mạng, cần có sự hợp tác giữa các node, đây có thể được coi là một nhiệm vụ Phân tán.
Điều quan trọng cần biết là ngay cả khi sự đồng thuận của mạng được Phân tán trên nhiều node, mạng có thể có xu hướng tập trung quyền lực thông qua kiểm soát tài nguyên (tiền hoặc tỷ lệ hash). Tập trung hóa có thể xảy ra khi một số cá nhân (hoặc một cá nhân) kiểm soát một phần đáng kể của tài nguyên hoặc hầu hết mọi người ủy thác tài nguyên cho một node/pool duy nhất.
Hãy nhớ rằng việc Phi tập trung mạng không tự động tăng theo số lượng node. Mạng sẽ chỉ trở nên Phân tán hơn khi số node tăng lên. Từ góc độ Phi tập trung, việc Phân tán tài nguyên được sử dụng cho sự đồng thuận, tức là tiền hoặc tỷ lệ hash, quan trọng hơn.
Một mạng có thể có 10.000 node, nhưng nếu 20 thực thể sở hữu hoặc định đoạt (thông qua ủy quyền) hơn 50% tài nguyên, mạng sẽ dễ bị tấn công thông qua 20 thực thể đó. Trong trường hợp này, có thể nói rằng mặc dù số lượng node Phân tán cao nhưng mức độ Phi tập trung của mạng sẽ thấp.
Định nghĩa về mạng Phân tán và Phi tập trung cũng hợp lệ trong lĩnh vực đồng thuận mạng, vì chúng ta vẫn đang ở cấp độ kiến trúc mạng. Có thể một số người sẽ ngạc nhiên khi biết rằng tất cả các node trong mạng không ngang nhau, nhưng vấn đề này không ảnh hưởng đến định nghĩa về Phân tán và Phi tập trung. Tuy nhiên, chúng sẽ không áp dùng khi chúng ta bắt đầu nói về các khía cạnh khác của mạng blockchain.
Quản lý dự án là về con người, không phải kiến trúc mạng
Khi chúng ta nhìn xa hơn kiến trúc mạng, chúng ta thấy rằng các dự án ít nhiều bị tập trung hóa. Rất khó để đạt được mức độ Phi tập trung cao ở cấp độ quản lý dự án hoặc thay đổi mã nguồn. Nhiều dự án đã cố gắng phấn đấu cho điều này. Đối với một số người, thậm chí có thể bỏ phiếu cho những thay đổi đối với mã nguồn.
Điều quan trọng là phải biết chính xác ranh giới giữa lập trình viên và sự đồng thuận của mạng nằm ở đâu. Các lập trình viên và nhóm riêng lẻ không có ảnh hưởng đến sự đồng thuận của mạng trừ khi họ có một phần đáng kể tài nguyên được sử dụng để đạt được sự đồng thuận.
Trong mạng Cardano, các nhà điều hành staking pool độc lập tạo ra các khối và được hỗ trợ đáng kể bởi những người ủy quyền ủy thác tiền ADA cho pool của họ. Pool không có quyền kiểm soát quá trình này. Bất kỳ ai trên thế giới đều có thể bắt đầu vận hành node Cardano của riêng mình và đăng ký làm nhà sản xuất khối. Nếu anh ta có đủ tiền ADA hoặc có đủ ủy quyền, anh ta có thể tạo ra các khối và không ai có thể ngăn cản anh ta.
Nhóm IOG hiện có quyền kiểm soát ngân quỹ dự án hoặc thay đổi các tham số mạng. Họ cũng có thể sửa đổi mã nguồn. Nhưng điều này sẽ thay đổi trong kỷ nguyên Voltaire, vì vậy Cardano cũng sẽ được Phi tập trung nhiều hơn ở cấp quản lý dự án.
Nếu chúng ta đang nói về quản lý dự án và một số hình thức bỏ phiếu thông qua đồng tiền ADA, thì thật hợp lý khi nói về sự Phi tập trung, nhưng cũng là về sự Phân tán quyền lực. Tuy nhiên, điều này không liên quan gì đến kiến trúc mạng.
KẾT LUẬN
Hầu hết mọi người có thể sẽ tiếp tục sử dụng thuật ngữ blockchain Phi tập trung bất kể hoàn cảnh nào. Lý tưởng nhất là blockchain nên càng Phi tập trung càng tốt và ở mọi cấp độ. Từ góc độ kiến trúc mạng, thật tuyệt khi sử dụng thuật ngữ Phân tán, vì đặc điểm này đề cập đến độ tin cậy và tính sẵn sàng. Nếu ai đó tấn công blockchain, họ sẽ không tấn công các node riêng lẻ của người dùng thông thường, mà là những nơi quan trọng đối với sự đồng thuận của mạng. Đó là những cái nào? Pool và người ủy thác. Đây là một/nhiều điểm thất bại. Các thực thể này cùng nhau kiểm soát mạng, vì vậy thật hợp lý khi nói về Phi tập trung. Càng có nhiều nhóm và người ủy quyền, mạng sẽ càng Phi tập trung và do đó càng khó bị tấn công.
Nguồn bài viết tại đây
Đọc thêm các bài viết liên quan tại thẻ Tags bên dưới